Những ngày cuối năm bận rộn với quyết toán doanh nghiệp, lại phải áp dụng TT mới vào hệ thống. Vậy chúng ta cần chuẩn bị những gì ?
Dưới đây là kế hoạch hành động đầy đủ và chuẩn mực của Kế toán trưởng doanh nghiệp, khi Thông tư 99/2025/TT-BTC có hiệu lực từ 01/01/2026.
Được trình bày theo dạng Checklist 3 giai đoạn, dễ triển khai cho cả công ty và đội kế toán.
🟦 GIAI ĐOẠN 1 – CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI ÁP DỤNG (trước 01/01/2026)
✔ 1. Rà soát toàn bộ hệ thống tài khoản cũ (TT200) → đối chiếu với TK mới trong TT99
-
Lập bảng mapping TK 1:1, 1:N hoặc gộp lại theo yêu cầu mới.
-
Đặc biệt chú ý:
-
TK 215 – TÀI SẢN SINH HỌC (rất quan trọng với thủy sản, nuôi trồng).
-
TK chi tiết cho vật tư – con giống – thức ăn – thuốc thủy sản.
-
TK theo dõi hao hụt – thiệt hại trong nuôi trồng.
-
➡️ Mục tiêu: Không sai lệch số dư khi chuyển đổi hệ thống.
✔ 2. Xây dựng lại “Quy chế kế toán nội bộ” theo yêu cầu bắt buộc của TT99
TD:
-
Quy định phân quyền, trách nhiệm từng vị trí kế toán
-
Quy định mức phê duyệt cho bút toán lớn
-
Chuẩn hóa quy trình:
-
Thu mua nguyên liệu đầu vào
-
Nuôi trồng & chi phí sản xuất liên tục
-
Nhập kho – xuất kho
-
Chi phí vận hành – logistic – xuất khẩu
-
Tính giá thành theo mẻ / theo loại sản phẩm
-
-
Quy định lưu trữ hồ sơ điện tử: cân, test kháng sinh, hồ sơ truy xuất nguồn gốc, CO, CQ…
➡️ TT99 yêu cầu DN tự chủ xây dựng quy chế, không còn dùng mẫu chung như TT200.
✔ 3. Kiểm tra phần mềm kế toán (Nano Financial) có đáp ứng TT99 chưa
Cụ thể:
CẦN CÓ:
-
Hệ thống TK mới (kể cả TK thủy sản 215, 152 chi tiết, 154 chi tiết).
-
Báo cáo tài chính theo mẫu mới (“Báo cáo tình hình tài chính” thay “Bảng cân đối kế toán”).
-
Khả năng gắn chứng từ điện tử (biên bản cân cá, nhà máy, phiếu QC, hóa đơn vận chuyển lạnh).
-
Audit trail yêu cầu rõ của TT99: ai nhập, ai duyệt, ai sửa.
-
Quy trình phê duyệt bút toán.
➡️ Nếu phần mềm chưa hỗ trợ → lên kế hoạch nâng cấp.
✔ 4. Lập kế hoạch chuyển đổi dữ liệu (Data Conversion Plan)
-
Khóa sổ 2025 theo TT200
-
Xuất số dư đầu kỳ 2026
-
Mapping số dư theo TK mới TT99
-
Kiểm tra đối chiếu sổ chi tiết → tổng hợp
-
Chạy thử nghiệm song song (parallel run) 1–2 tháng
🟩 GIAI ĐOẠN 2 – TRIỂN KHAI ÁP DỤNG (01/01/2026 trở đi)
✔ 5. Cập nhật quy trình kế toán theo ngành thủy sản
Nuôi trồng
-
Theo dõi chi phí con giống, thức ăn, thuốc, nhân công, điện ao, GDP, aerator…
-
Ghi nhận tài sản sinh học (tôm, cá đang nuôi) → TK 215
-
Ghi hao hụt, chết, thiệt hại (điều kiện thời tiết, dịch bệnh)
Chế biến
-
Ghi nhận chi phí sản xuất 621–622–627 theo từng mẻ
-
Theo dõi hao hụt, phế phẩm
-
Tính giá thành theo mẻ hoặc theo lô xuất khẩu
Xuất khẩu
-
Ghi nhận doanh thu theo điều kiện Incoterms
-
Xử lý chênh lệch tỷ giá theo TT99
-
Theo dõi chi phí logistic – cold storage – freight – booking – THC
✔ 6. Cập nhật báo cáo tài chính theo mẫu mới
Bao gồm:
-
Báo cáo tình hình tài chính (thay Bảng cân đối kế toán)
-
Báo cáo kết quả hoạt động
-
Lưu chuyển tiền tệ
-
Thuyết minh BCTC theo định dạng TT99
-
Các phụ lục: tài sản sinh học, giá vốn sản xuất liên tục…
➡️ Đảm bảo xuất được file trình nộp cho kiểm toán & cơ quan thuế.
✔ 7. Đào tạo đội ngũ kế toán – thủ kho – QC – nuôi trồng
-
Cách sử dụng TK215 – tài sản sinh học
-
Cách định khoản hao hụt hợp lý
-
Kiểm soát hồ sơ xuất khẩu
-
Liên kết QC – sản xuất – kế toán để đảm bảo đúng số liệu
🟥 GIAI ĐOẠN 3 – KIỂM SOÁT SAU KHI ÁP DỤNG
✔ 8. Kiểm tra định kỳ tính tuân thủ
-
Đối chiếu sổ sách hằng tháng
-
Kiểm tra chi phí vượt định mức (thức ăn, thuốc, đá lạnh…)
-
Kiểm tra giá thành thực tế vs giá thành định mức
-
Báo cáo cảnh báo khi:
-
Hao hụt > định mức
-
Chi phí mẻ tăng bất thường
-
Chênh lệch tỷ giá lớn khi xuất khẩu
-
✔ 9. Phối hợp kiểm toán và thuế
-
Chuẩn bị hồ sơ:
-
Vòng đời mẻ sản xuất
-
Hồ sơ nuôi trồng → mã ao, nhật ký ao
-
Hợp đồng – L/C – chứng từ bank
-
Bộ chứng từ xuất khẩu: B/L, packing list, invoice
-
-
Báo cáo giá thành theo mẻ để kiểm toán đánh giá
✔ 10. Tối ưu hệ thống báo cáo quản trị
-
Báo cáo:
-
Chi phí nuôi theo ao
-
Chi phí chế biến theo mẻ
-
Lợi nhuận từng đơn hàng
-
Hiệu suất chế biến (yield)
-
Hao hụt theo công đoạn
-
-
Tích hợp với phần mềm Nano Financial để đồng bộ dữ liệu
🎯 KẾT LUẬN (Dưới góc độ Kế toán trưởng)
Khi Thông tư 99 có hiệu lực, tôi – với vai trò kế toán trưởng DN thủy sản – phải thực hiện:
10 nhiệm vụ trọng tâm:
-
Mapping lại toàn bộ hệ thống tài khoản theo TT99
-
Ban hành Quy chế kế toán nội bộ mới
-
Cập nhật phần mềm kế toán
-
Chuẩn bị plan chuyển đổi dữ liệu
-
Chuẩn hóa quy trình nuôi → chế biến → xuất khẩu
-
Áp dụng hệ thống tài khoản mới (đặc biệt TK215)
-
Xuất BCTC theo mẫu TT99
-
Đào tạo nhân sự
-
Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ
-
Tích hợp báo cáo quản trị phục vụ ban lãnh đạo và kiểm toán